مریم سرلک؛ بازار: سرمایه گذاری در صنعت معدن و استخراج مواد معدنی یکی از مهمترین عوامل توسعه اقتصادی یک کشور است. عربستان سعودی یکی از کشورهایی است که از ظرفیت های بسیار بالای معدنی برخوردار است و به موازات توسعه در بخش نفت، سرمایه گذاری های زیادی در صنایع معدنی انجام داده است.

ایران و افغانستان نیز دو کشوری هستند که ظرفیت های بسیار بالایی در زمینه مواد معدنی دارند، اما تاکنون به طور کامل به بهره برداری و استفاده از این ظرفیت ها نپرداخته اند. این موضوع باعث شده که این دو کشور بسیاری از منافع اقتصادی خود را از دست بدهند و به جای آن کشورهای دیگری مانند عربستان سعودی از این فرصت ها استفاده کنند.

عربستان سعودی برآوردهای خود را در سال جاری از منابع معدنی دست‌ نخورده از جمله فسفات، طلا و خاک‌های کمیاب به ۵.۲ تریلیون دلار از پیش‌بینی ۳.۱ تریلیون دلاری در سال ۲۰۱۶ افزایش داده است.

«آرش رئیسی‌نژاد» استاد پیشین دانشگاه تهران در این راستا پژوهشی انجام داده و می‌گوید عربستان در شرایطی قصد چنین سرمایه‌گذاری‌ عظیمی روی معادن خود را دارد که ثروت معدنی این کشور در برابر ایران و افغانستان بیشتر شبیه یک شوخی است.

ایران یکی از کشورهای همجوار با افغانستان است که دارای ذخایر معدنی بسیار غنی است. افغانستان دارای منابع طبیعی قابل توجهی است که شامل ذخایر معدنی متنوع مانند طلا، مس، زغال سنگ، آهن، لیتیم، سرب و روی می‌شود.

کارشناس اقتصادی: وجود معادن فراون در استان موجب شده تا صنایع فولادی در اصفهان رشد قابل توجهی داشته باشد اما کشف و بهره برداری از معادن جدید جز ومهم ترین چالش های استان در سالهای اخیر به ویژه برای شرکت ذوب آهن بوده است

یک کارشناس اقتصادی در این ارتباط به بازار می گوید: اصفهان به عنوان یک استان صنعتی در این زمینه می تواند بسیار تاثیرگذار باشد، وجود معادن فراوان در استان موجب شده تا صنایع فولادی در اصفهان رشد قابل توجهی داشته باشد اما کشف و بهره برداری از معادن جدید جزو مهم ترین چالش های استان در سالهای اخیر به ویژه برای شرکت ذوب آهن بوده است.

حسین دولت یار می افزاید: بنابراین معادن جدید حتی در کشورهای همسایه از جمله مهم ترین زیرساخت هایی است که ایران برای بهره‌برداری و سرمایه‌گذاری و به آن نیازمند است اما در حال حاضر، کشورمان به دلیل مشکلات داخلی و تحریم‌ های بین‌ المللی، نتوانسته به اندازه کافی در معادن افغانستان سرمایه‌گذاری کند که این موضوع باعث از دست رفتن فرصت‌های بسیاری برای توسعه اقتصادی و توسعه معادن در هر دو کشور شده است.

وی تاکید می کند: به عنوان یک کشور همجوار با افغانستان، ایران دارای موقعیت جغرافیایی بسیار ایده‌ آل برای سرمایه‌گذاری در معادن این کشور است. با توجه به وابستگی‌های فرهنگی و اجتماعی بین ایران و افغانستان، این کشور می‌تواند از منابع معدنی افغانستان نیز بهره‌برداری کند و در عین حال به توسعه اقتصادی خود نیز کمک کند.

دولت یار تاکید می کند: با این حال، برای موفقیت در این زمینه، لازم است که دولت و نهادهای مربوطه ایران، برنامه‌ ها و استراتژی‌ های مناسب برای سرمایه‌ گذاری در معادن افغانستان تدارک دهند؛ همچنین، باید توجه بیشتری به ایجاد بسترهای لازم برای جذب سرمایه‌گذاران و ایجاد شرایط اقتصادی و سیاسی مطلوب برای انجام فعالیت‌های اقتصادی در این کشور داشت.

به طور کلی، ایران به عنوان یکی از کشورهای همجوار با افغانستان، باید از فرصت‌های بی‌نظیری که این کشور ارائه می‌دهد بهره‌برداری کند و در حوزه سرمایه‌گذاری در معادن افغانستان، گام‌های موثری بردارد تا به توسعه و پیشرفت هر دو کشور کمک کند، اما قطعا در این راه عوامل بازدارنده ای وجود دارد که در ادامه علل عدم توجه از سوی سرمایه گذاران ایرانی به معادن افغانستان را از سوی مرتضی جلالی فرد کارشناس صنعت معدن و رئیس نظام مهندسی معدن استان خراسان جنوبی جویا شدیم.

مرتضی جلالی فرد در بیان علل کم توجهی ایران به معادن افغانستان و عدم ورود جدی به سرمایه گذاری در این زمینه چندین عامل مهم را برشمرده و اظهار می کند: ارزش معادن افغانستان ۳ تریلیون دلار تخمین زده شده است، عامل اول عدم ورود ایران به حوزه سرمایه‌گذاری در معادن افغانستان سطح پایین اطلاعات اکتشافی ایران در این زمینه است.

وی می افزاید: اطلاعات اکتشافی معادن افغانستان، سال‌ها توسط روسیه به آمریکا فروخته شده و زمان اشغال افغانستان توسط آمریکا این اطلاعات تکمیل شده و اکنون دست آمریکایی ها است.

جلالی فرد: متولی اقتصادی که به صورت کامل در افغانستان فعال باشد نداریم، اگر در کابل سیستم اقتصادی مانند اتاق بازرگانی، سازمان نظام مهندسی معدن، دفاتر صنعت و معدن داشتیم قطعا با مواضع مهم اقتصادی افغانستان بیشتر آشنا می‌شدیم و تبادل بیشتر و بهتری با تجار و سرمایه گذاران ایران انجام می‌دادیم

رئیس نظام مهندسی معدن استان خراسان جنوبی بیان داشت: سطح اطلاعات اکتشافی ایران با وجود همجواری با سه استان هرات، نیمروز و فراه در افغانستان پایین است، حتی این حسن همجواری باعث فعالیت در حوزه معادن افغانستان نشده است در صورتی که می‌توانستیم در سالهایی که رفت و آمد داشتیم از استان های همجوار برای این سرمایه گذاری استفاده کنیم.

متولی اقتصادی فعال و تاثیرگذار در افغانستان نداریم

وی در بیان سومین عامل عدم سرمایه گذاری در معادن افغانستان گفت: ما متولی اقتصادی که به صورت کامل در افغانستان فعال باشد نداریم، اگر در کابل سیستم اقتصادی مانند اتاق بازرگانی، سازمان نظام مهندسی معدن، دفاتر صنعت و معدن داشتیم قطعا با مواضع مهم اقتصادی افغانستان بیشتر آشنا می‌شدیم و تبادل بیشتر و بهتری با تجار و سرمایه گذاران ایران انجام می‌دادیم.

جلالی فرد با بیان اینکه شناخت ناکافی تجار ما در خصوص امنیت افغانستان دلیل چهارم عدم تمایل تجار و سرمایه گذاران ایرانی در خصوص افغانستان است، بیان داشت: تجار ایرانی اغلب از وجود ناامنی در افغانستان صحبت می‌کنند و این موضوع به یک بحث عمومی و فراگیر تبدیل شده است بدون اینکه اطلاعات کافی و درستی در این زمینه داشته باشیم، در حالی که پس از حضور دولت امارت اسلامی (طالبان)، افغانستان، از امنیت نسبی برخوردار و شرایط برای سرمایه‌گذاری فراهم شده است.

وی تصریح کرد: فساد اداری شدید در اواخر دولت قبلی افغانستان هم مزید بر علت عدم سرمایه گذاری تجار ایرانی در افغانستان شد به گونه ای که دولت قبلی افغانستان هم در این فساد شدید اداری دخیل بود و اگر سرمایه گذران ما به مشکل برمی‌خوردند هیچ مرجعی برای بازپس گیری حقوق خود نداشتند.

عدم سرمایه گذاری ثابت در کشورهای نا امن

رئیس نظام مهندسی معدن استان خراسان جنوبی بیان کرد: در کل دنیا این واقعیت وجود دارد هرجایی که ناامنی وجود داشته باشد، سرمایه گذاری ثابت در آن کمتر انجام صورت می‌گیرد، زیرا اگر این ناامنی تشدید شود سرمایه به خطر خواهد افتاد به همین جهت ترجیح سرمایه گذران سرمایه گذاری کوتاه مدت است.

جلالی فرد: اگر مشکلی در کشور هدف ایجاد شود، چابکی برای انتقال سریع این تجهیزات وجود ندارد، به همین جهت تجار تمایلی ندارند پولشان را در داخل مرز یک کشور ناامن ببرند که امکان جابجایی آن را نداشته باشند

وی ادامه داد: برای سرمایه گذاری در یک پروژه معدنی اقلام و تجهیزات زیادی مورد نیاز است؛ در نگاه حداقلی برای راه اندازی یک معدن یک بولدزر، بیل مکانیکی و یک لودر و یک سیستم خردایش و دیزل ژنراتور مورد نیاز است که همین مقدار ده ها میلیارد سرمایه نیاز خواهد داشت. اگر مشکلی در کشور هدف ایجاد شود، چابکی برای انتقال سریع این تجهیزات وجود ندارد، به همین جهت تجار تمایلی ندارند پولشان را در داخل مرز یک کشور ناامن ببرند که امکان جابجایی آن را نداشته باشند.

زیرساخت های ضعیف افغانستان مانع سرمایه گذاری می شود

جلالی فرد با بیان اینکه مسئله بعدی در عدم سرمایه گذاری معادن افغانستان که می شود به آن پرداخت زیرساخت های ضعیف این کشور است، گفت: افغانستان در حوزه برق و سوخت ضعیف است، افغانستان نصف ایران جمعیت دارد و جمعیت افغانستان نصف جمعیت ایران است.

با توجه به اینکه تولید برق ایران ۸۰ هزار مگاوات است، برای صنعتی شدن افغانستان در حد ایران، به ۴۰ هزار مگاوات برق نیاز خواهد داشت اما افغانستان تنها دو هزار مگاوات برق دارد و از این مقدار تنها ۴۰۰ مگاوات برق تولیدی افغانستان است و هزار و پانصد مگاوات دیگر از سایر کشورها تامین می شود.

اراده ضعیف دولت قبل برای سرمایه گذاری در افغانستان

وی در پایان اراده ضعیف در دولت قبل ایران را یکی دیگر از این عوامل عنوان کرد و گفت: در دولت قبل نگاه سرمایه گذاری به افغانستان وجود نداشت اما در دولت فعلی نگاه مثبت در این زمینه وجود دارد، تاجایی که رییس‌جمهور نماینده ویژه در امور افغانستان منصوب کرده است.

وی گفت: نگاه ما از دو سال گذشته به افغانستان مثبت شده است، شرایط سیاسی افغانستان هم که از دو سال گذشته دستخوش تغییرات است در حال پایداری است که معتقدم در آینده شرایط بهتری در خصوص سرمایه گذاری در کشور افغانستان خواهیم داشت.

بررسی چالش های استقرار زیرساخت های لازم در معادن افغانستان، حمایت دولتی در جذب سرمایه گذاری ایرانی، تأمین منابع انرژی معادن افغانستان و افزایش همکاری های علمی و تحقیقاتی بین ایران و افغانستان در زمینه معادن از مهمترین اقدامات ایران از راهکارهای تسهیل و تشویق سرمایه گذاری ایرانیان در معادن افغانستان است، گنجی که دیگر به راحتی به دست نخواهد آمد.